Արոնոֆսկու «Մայրը»

Վերջին օրերին ֆեյսբուքի ֆիդս ողողված էր այս ֆիլմի մասին բացասական կարծիքներով։ Հիմնականում դժգոհություններն ուղղված էին սիմվոլիզմին, թե՝ ծեծված, խտացված կամ պրիմիտիվ էր։ Իսկ ֆիլմի թեման մեկնաբանելիս տեսակետները տարբեր են՝ սկսած Երկիր մոլորակի մասին այլաբանությունից, վերջացրած արվեստագետի՝ փառքից ունեցած կախվածությունից։

Կարծում եմ՝ «Մայրը» նաև նրանով է հաջողված ֆիլմ, որ չի սահամանափակվում միայն մի թեմայով, ու կարելի է միաժամանակ մի քանի շերտ այնտեղ նկատել։ Կոնկրետ ես ֆիլմի հիմնական՝ բնապահպանական թեման, մտքիս ծայրով էի ընկալել։ Ու թեև Արոնոֆսկին ինքն էլ խոստովանում է, որ ֆիլմն այն մասին է, թե ինչպես է մայր երկրագունդն իրեն զգում, երբ մարդկությունը հերն անիծում է, այնուամենայնիվ, մնացած տեսակետներն իրար ոչ միայն չեն հակասում, այլև լրացնում են։

Կոնկրետ իմ ընկալմամբ էնտեղ կային նաև աստվածաշնչյան տարրեր, մասնավորապես՝ ներելու պահանջն ու որդուն մարդկությանը զոհաբերելը։ Մեկ ուրիշը նաև նկատել է Ադամի ու Եվայի, Աբելի ու Կայենի և Նոյյան տապանի պատմությունների վերապատմումը։ Իսկ ֆիլմի վերջին կես ժամը, որը շատերն անվանում են անիմաստ քաոս, իրականում մարդկանց տարբեր տեսակի խմբավորումներ էր ներկայացնում, ու թե ինչպես այդ խմբավորումներից յուրաքանչյուրը կարող է դեստրուկտիվ լինել։

Ֆիլմում Արոնոֆսկին հավանաբար սեփական փորձից ելնելով ներկայացնում էր փառքից կախվածությունը ու դրա վտանգավոր հետևանքները։

Բայց այն, ինչ ամենաշատը դուր եկավ ֆիլմում ու ինչի մասին կարծես քիչ են խոսում, բոլորովին այլ էր։ Եկեք նախ հիշենք, որ ֆիլմի գլխավոր հերոսուհին Մայրն էր, ու ամբողջ պատմությունը պատմվում էր հենց նրա տեսանկյունից։ Ու դա արված էր էնպիսի վարպետությամբ, որ կարծես մտել էի նրա մաշկի տակ ու առաջին ձեռքից զգում այն, ինչ Մայրն էր զգում։ Երևի դրան նպաստեց նաև այն, որ ֆիլմում նկարագրված զգացողություններից շատերն օտար չէին ինձ համար։

Էստեղ Մայրն ամեն ինչից առաջ մարդ արարած է՝ իր սեփական պահանջներով, ցանկություններով, երազանքներով։ Բայց այդ պահանջմունքներն ու ցանկությունները հաշվի չեն առնվում, որովհետև կին է։ Ֆիլմում հմտորեն պատկերված է կին լինելու դժվարությունը, երբ շրջապատում քեզ ընկալում են որպես կարծիք չունեցող «սիրունիկ», երեխա ունենալու մեքենա, տղամարդկանց համար սպասավոր, ստեղծագործողների համար՝ «ոգեշնչում», բազմության համար՝ պոռնիկ։

Չնայած տարածված ստերեոտիպներին, թե դժվար է հասկանալ՝ կանայք ինչ են ուզում, ֆիլմում Մայրը պարզ ու հստակ արտահայտում է իր ցանկություններն ու կարիքները, բայց դրանց ուշադրություն դարձնող չկար։ Ու ոչ միայն անկոչ հյուրերն ու օտարներն էին արհամարհում դրանք, այլև հենց այն տղամարդը, որը սիրում էր նրան, բայց ընկալում միայն որպես ոգեշնչման աղբյուր ու երեխայի մայր, ոչ երբեք ցանկություններ ու կարիքներ ունեցող մարդ արարած։

Էսպիսով, ֆիլմում շատ շերտեր կարելի է գտնել, տարբեր մեկնաբանություններ կարելի է տալ, ու դրանցից ոչ մեկն իրար չեն հակասում։ Բայց կոնկրետ կին լինելու ու դրա դժվարությունների թեման ինձ ամենից շատն է հուզել, ու կուզեի, որ դրա մասին էլ խոսվեր։ Այլապես ֆիլմը դիտարկելով զուտ սիմվոլիզմի տեսանկյունից՝ անում ենք այն, ինչ անում են ֆիլմի մնացած հերոսները․ արհամարհում ենք կնոջը։

«Բրուքլին». սովորական իմիգրանտի պատմությունը

Չորս տարի առաջ կարդացի Քոլմ Թոբինի «Բրուքլինը» ու մտածեցի՝ կարգին կինո դուրս կգար: Անցյալ ամառ, երբ Լուիզիանայի գրական փառատոնին տեսա Թոբինին, ինձուինձ հարցրի՝ բա կինոն ի՞նչ էղավ: Մտա ինտերնետ, փորփրեցի: Կինոն համարյա պատրաստ է, տարեվերջին կինոթատրոններում կհայտնվի: «Բրուքլինն» ընդհանրապես իմ սիրած գրքերից է: Ու ինչպես սովորաբար լինում է գրքերի հիման վրա նկարահանված ֆիլմերի դեպքում, վախենում էի՝ փչացրած լինեին: Դրա համար կինոթատրոն մտա վախվորած, առանց լուրջ սպասելիքների: Բայց պիտի ասեմ, որ ֆիլմը նույնքան դուրս եկավ, որքան գիրքը:

Ֆիլմի գլխավոր հերոսուհին՝ իռլանդացի Էյլիշը, իր հայրենի Էնիսքորթի քաղաքում գործ չի ճարում: Քույրը դասավորում է, որ մեկնի ԱՄՆ, խանութում վաճառողուհի աշխատի, ձեռի հետ էլ սովորի: Սկզբում Էյլիշը մոլորված է, Բրուքլինի նիստուկացին չի հարմարվում: Տիպիկ նորեկ իմիգրանտ: Հետո կամաց-կամաց տեղը գտնում է, հանդիպում համակրելի երիտասարդի, դառնում ինքնավստահ: Բայց ստիպված է լինում վերադառնալ Իռլանդիա, որովհետև քույրը հանկարծամահ է լինում: Այնտեղ հանդիպում է մի ուրիշ տղայի ու գնալով հետաձգում Բրուքլին վերադարձը, ուզում է մնալ Էնիսքորթիում:Սիրշա Ռոնանն ընտիր է մարմնավորել Էյլիշին: Լրիվ ինքն էր՝ իռլանդացի մոլորված աղջիկ, որին քույրը գործի է դասավորում ԱՄՆ-ում: Նույնքան համոզիչ է նաև փոխված, ինքնավստահ Էյլիշի դերում: Ֆիլմի մյուս դերասանն էլ էին շատ լավ խաղում: Էն, ինչը գրքում Թոբինը տողերի արանքում էր թաքցրել, ֆիլմում դերասանների դեմքին կարելի էր տեսնել: «Բրուքլինը» նուրբ դերասանական խաղով ֆիլմ է, այն աստիճանի, որ գլխավոր հերոսուհու իռլանդական առոգանությունը կամաց-կամաց վերածվում է նյույորքյան անգլերենի, բայց Իռլանդիայում նորից վերադառնում է հին խոսվածքը:

Ոմանք ֆիլմը համարում են պրիմիտիվ մելոդրամա կամ ձանձրալի, որտեղ ոչինչ չի կատարվում: Ոմանք դժգոհում են սիրուն տեսարանների ու հատուկ էֆեկտների բացակայությունից: Բայց «Բրուքլինը» հավակնոտ ֆիլմ չէ: Ուղղակի պատմում է մի սովորական իմիգրանտի պատմություն, որը սկզբում շփոթված է ու մենակ, իսկ հետո գտնում է իրեն, որը հեռու է տնից, երբ կորցնում է հարազատին, որը կարոտած վերադառնում է տուն, ու ամեն ինչ իդեալականացված է թվում, մինչև հասկանում է, որ իր քաղաքը նույն քաքն է մնացել: Էյլիշը մի սովորական աղջիկ է, որին տղաները չէին նայում, երբ դեռ Էնիսքորթիում էր, բայց հանկարծ արժեքը բարձրանում է Բրուքլինից վերադառնալիս: Էյլիշը պաթետիկ հայրենասեր չէ, ու առանց խղճի խայթի վերադառնում է Տոնիի մոտ:

Ֆիլմը երեք «Օսկարի» ներկայացված՝ լավագույն ֆիլմ, դերասանուհի և ադապտացված սցենար անվանակարգերում:  Կարծում եմ՝ Սիրշա Ռոնանը «Օսկար» կստանա:

«Փրկության քարտեզ»

«Փրկության քարտեզ» վավերագրական ֆիլմ է Ցեղասպանության ժամանակ Թուրքիայում միսիոներություն անող ու հայ որբերին տեր կանգնող հինգ եվրոպացի կանանց մասին (ռեժիսոր՝ Արամ Շահբազյան, սցենարի հեղինակ՝ Աննա Սարգսյան, պրոդյուսեր՝ Մանվել Սարիբեկյան): Ֆիլմի միակ գործող անձը ֆինն պատմաբան Սվանտե Լունդգրենն է, որը ֆիննական առոգանությամբ անգլերենով ողջ ֆիլմի ընթացքում ճամփորդում է տեղից տեղ ու պատմում այդ կանանց մասին:

Իհարկե, թեման հետաքրքիր է: Հատկապես հետաքրքիր է նրանով, որ այդ կանայք Ցեղասպանության ականատեսներ են եղել ու իրենց նամակներում և օրագրերում գրի են առել իրենց աչքի տեսածը: Էդ փաստաթղթերը մինչև հիմա կան, ֆիլմում էլ պատառիկներ էին ընթերցվում:

Բայց ընդհանուր առմամբ ամբողջ ֆիլմը մի շարք լուրջ թերություններ ուներ: Իհարկե, հրաշալի է, որ այն նկարահանվել է ինը տարբեր երկրներում: Բայց ֆիլմի ավարտից հետո հարց ես տալիս. իսկ իմա՞ստը: Այդ բոլոր երկրներից մեկն էլ Դանիան է: Ամեն անգամ Կոպենհագենի մասին խոսելիս հայտնվում են մերօրյա տուրիստական կադրեր: Ու կարծում եմ՝ կադրերը պակաս տուրիստական չեն նաև մնացած եվրոպական քաղաքների դեպքում: Իմա՞ստը: Արժե՞ր արդյոք քաղաքի տեսարժան վայրերը ֆիլմ մտցնելու համար էդքան երկրներ գնալ:

Եվ անգամ զանազան թանգարաններում ու գրադարաններում մի քանի փաստաթուղթ է նկարահանվում, բայց միայն Լունդգրենի ձայնն է լսվում: Ոչ մի հարցազրույց, ոչ մի ուրիշ ձայն, ուրիշ տեսակետ չկա:

Մեկ այլ թերություն նարատիվի չորությունն էր: Տպավորություն էր, որ Լունդգրենի դիսերտացիան վերցրել ու ծայրից ծայր կարդացել են: Լիքը անուններ են հիշատակվում, ու ինչ-որ պահից սկսած էդ բոլորը սկսում ես խառնել իրար: Խառնում ես նաև միսիոներուհի կանանց հենց թեկուզ այն պատճառով, որ չնայած նրանց տարբեր դերասանուհիներ են մարմնավորում, բոլորի տեքստերը նույն ձայնն է կարդում: Այսպիսով, չորս տարբեր ազգության տարբեր տարիքի հինգ կանայք վերածվում են անդեմ ձայնի:

Բայց անդեմ միայն միսիոներուհի կանայք չեն ֆիլմում: Անդեմ են նաև բոլոր հայերը: Չկա որևէ կերպար, չկա որևէ հայի ձայն: Երբեմն որոշ անուններ են հիշատակվում, կադրերում հայտնվում են որոշ երեխաներ, բայց նրանք ուղղակի հայեր են՝ առանց դեմքի, բնավորության, կենսագրության: Ուղղակի ուսումնասիրության նյութ են ֆինն պատմաբանի համար:

Ֆիլմն ամբողջությամբ ահագին մակերեսային է: Ցեղասպանությունից անտեղյակ մարդու համար լիքը հարցեր են առաջանում: Սկզբում մտածում ես՝ ինչու՞ այն տեղի ունեցավ: Որպես արդարացում հեղինակները հավանաբար կնշեն, որ ֆիլմը դրա մասին չէ, այլ հինգ միսիոներուհիների: Բայց վերջում նշվում է աշխարհի լռության մասին: Ու բազմաթիվ անունների մեջ խճճված հանդիսատեսը դահլիճը լքում է էդպես էլ չհասկանալով, թե ինչու իրենց պատմության դասագրքերում հայերի ցեղասպանության մասին ոչինչ չկա:

Մի անգամ

Կան ֆիլմեր, գրքեր, երգեր, որոնք հայտնվում են քո կյանքում ճիշտ ժամանակին, դրանից առաջ ու հետո հաստատ նույն տպավորությունը չէին թողնի: Հենց այդպիսի մի ֆիլմ է 2006-ին նկարահանված «Մի անգամը», որը հենց այսօր պիտի դիտեի, որովհետև երկու շաբաթ առաջ չափից դուրս շուտ էր, իսկ մի քանի օր անց արդեն ուշ կլիներ: Պիտի դիտեի հենց այս պահին, երբ իմ կյանքի մի «մի անգամ» ավարտվեց, երբ արդեն կուտակել էի բավականաչափ նյութ ֆիլմում ինձ գտնելու համար:

Գործի ժամերին միշտ երաժշտություն եմ լսում: Վերջին ժամանակներս lastfm-ով Լիզա Հանիգանին և «նրա նմանների» ալիքն եմ միացնում: Լիզա Հանիգանն ինքն էլ մի առանձին հայտնագործություն էր, ու կապված է այս ամբողջ պատմության, իմ «մի անգամի» հետ: Բայց այստեղ ուզում եմ «նմանների» մասին խոսել, որովհետև շատ հաճախ lastfm-ը  Գլեն Հանսարդ և Մարկետա Իրգլովա զույգին էր բերում: Ահագին ժամանակ անտարբեր էի, հետո սկսեցի հետաքրքրություն ցուցաբերել, իսկ այսօր ի վերջո գուգլեցի ու գտա նրանց անվան հետ կապված ֆիլմը. «Մի անգամ»: Հիշեցի, որ տարիներ առաջ ինչ-որ տեղ լսել էի դրա մասին ու դիտելու ցանկություն հայտնել, բայց հետո ականջի հետև էի գցել:

Մի քանի կադր տեսա, բայց այնպիսի զգացողություն էր, որ անգիր գիտեի ֆիլմը: Ու երբ երեկոյան տուն եկա և միացրեցի, որ նայեմ, արդեն մի տուփ անձեռոցիկը պատրաստել էի. գիտեի, որ մի քանի տոննա հույզ եմ դուրս շպրտելու:

Ֆիլմը սկսվում է նրանով, որ Հանսարդը Գրաֆթոն սթրիթում նվագում է: Եթե այն դիտեի 2006-ին, չէի ճանաչի Դուբլինի Գրաֆթոն սթրիթը, չէի իմանա, որ փողոցային երաժիշտներն այնտեղ են նվագում, ու պիտի հայտնի երգեր կատարեն, թե չէ տուրիստներն անտարբեր կանցնեն: Այնտեղ են նվագում նաև նրանք, ովքեր ուզում են ճանաչում ձեռք բերել, ու դա բնավ անվտանգ չէ: Անցորդների մեջ ինչ տիպի մարդ ասես կա: Կարող են մոտենալ, քաշքշել, գողություն անել: 

Եթե երկու տարի առաջ Դուբլինում այդ բոլորը տեսած չլինեի, եթե այսօր Դուբլինը հենց Գրաֆթոն սթրիթով չհիշեի, իսկ Կոպենհագենում չկանգնեի ու չխոսեի փողոցային երաժիշտների հետ, հաստատ չէի հասկանա «Մի անգամ» ֆիլմի առաջին կադրերը, ու թե ինչպես չեխ աղջիկը կանգնեց ու կլանված լսեց տղային:

Ֆիլմի մնացած ընթացքը երաժշտական երկխոսություն է, հույզերի արտահայտում ստեղծագործականության միջոցով, անգամ սեր երկուսի միջև, սեր, որը ստերեոտիպային իմաստով ոչ մի բանի չի բերում, ոչ անգամ համբույրի, բայց դառնում է համագործակցություն, ձայնասկավառակ ծնում, որը երևի հաջողություն կունենա: 

Այստեղ մանրամասն նկարագրվում է ստեղծագործականության ընթացքը՝ սկսած երգեր գրելու պահից, մինչև դրանք ձայնագրություն դարձնելը: Ու այդ ընթացքը չոր ու ցամաք, ուղիղ չէ, հետը լիքը տարբեր տեսակի հույզեր են պտտվում, ջրի երես դուրս գալիս, մարսվում ու գնում:

«Մի անգամի» գեղեցկությունը հենց այդ չասվածի մեջ է, չսկսված ու չավարտված, ուղղակի ինչ-որ պահի, մի անգամ կանգ առած սիրո մեջ է: Իսկ վերջաբանը, որքան էլ շատերին անտրամաբանական ու տխուր թվա, ինձ համար սպասելի էր, ամեն ինչ տեղը գցող, իր բնականոն ընթացքին բերող ու… անտանելիորեն ծանոթ:

Վաղն այլևս Լիզա Հանիգանի ալիքը չեմ միացնի:

«Ադելի կյանքը»

Այ էդպես, ֆեյսբուքից դուրս ես գալիս, հասցնում ես գիրք կարդալ, կինո նայել, բլոգումդ ավելի շատ ես գրում:

Հազար տարի ուզում էի նայել էս ֆիլմը: Շուխուռ էի դրել: Էն էլ իմ շուխուռի վրա լիքը մարդ նայեց, ես անցյալ գիշեր նոր հաջողացրի երեք ժամ գտնել կինոյին տրամադրելու համար:

«Ադելի կյանքի» մասին երևի էնքան շատ ա խոսացվել, որ ես ոնց որ թե նոր բան չունեմ ասելու: Էստեղ կարող եք կարդալ մի ռիվյու, ընկերներս էլ akumb.am-ում հա քննարկում են, էն կարգի, որ կինոն նայելուց արդեն անգիր գիտեի՝ ինչ ա կատարվելու: Բայց դա չխանգարեց, որ հավեսով ծայրից ծայր նայեմ:

Իմ կողմից էլ ասեմ, հետաքրքիր էր Ադելի ու Էմմայի կոնտրաստը: Ադելը՝ պարզ, հասարակ, մաքուր հայերենով ասած՝ քյառթու աղջիկ, Էմման՝ վեհ գաղափարների հետևորդ, արվեստասեր ու արվեստագետ: Ադելն արվեստներից տեղյակ չի, միակ նկարիչը, որ գիտի, Պիկասոն ա, Սարտր կարդում, չի հասկանում: Էմմային դպրոցական տարիքում Սարտրը տարել էր, դե նկարչությունն էլ իր մասնագիտությունն ա:

Էմման ու Ադելը լրիվ ուրիշ աշխարհներից են: Էմմայի աշխարհում մարդիկ հստակ տիպերի են դասակարգված, ուտում են ծովամթերք ու խոսում արվեստից, զբաղվում նրանով, ինչով սիրում են, ոչ թե նրանով, ինչը փող կբերի: Ադելը չի հասկանում մարդկանց՝ տիպերի բաժանված լինելը, ուտում է մակարոն ու խոսում սիրած մարդու հետ երջանիկ լինելուց: Էմման վեհ աշխարհից է, Ադելը՝ քյառթու: Ադելի համար մեկ է, թե իր սիրելին ով է, ինչ շրջապատից է, ովքեր են նրա ընկերները, թեկուզ իր սեփական աշխարհում թաքցնում է լեզբի լինելը: Իսկ Էմմայի համար կարևոր է, որ իր սիրելին «ներկայանալի» լինի: Իրեն պատիվ չի բերում մանկապարտեզի դաստիարակչուհու հետ ապրելը: Ադելը կարևորում է հարաբերությունների ներքին, միայն երկուսին վերաբերող մասը, իսկ Էմման՝ դրա փաթեթավորումը, այն, ինչ ուրիշներն են տեսնում:

Հասկանալով, որ Ադելին չի կարող իր ուզած ձևով փաթեթավորել, փորձում է ազատվել նրանից: Մենք տեսնում ենք բաժանման տեսարանը, երբ Էմման գոռգոռում է Ադելի վրա իրեն դավաճանելու համար: Բայց բաժանումն էն պահից էր, երբ գիշերը Էմման փորձում է Ադելին համոզել, որ գրող դառնա, նա չի համոզվում: Ու դրա դիմաց Էմման սեքսից հրաժարվում է՝ դաշտանը պատճառ բերելով: Իսկ տղայի հետ համբուրվելն ուղղակի հարմար առիթ է Ադելին վռնդելու համար:

Էմման ինքն ավելի շուտ է Ադելին դավաճանում, բայց ինքը շուստրի է, ինքը տան դիմաց չի համբուրվում Լիզի հետ, այլ զանազան պատճառաբանություններ բռնում, թե Լիզի հետ աշխատում է: Իսկ Ադելը չի կարողանում թաքցնել, անգամ խոստովանում է որ մենակ էր զգում իրեն, դրա համար է արել: Էմման հարց չի տալիս՝ ինչու՞ մենակ: Էմմային պետք է Ադելից ազատվել, ու անում է դա:

Ֆիլմի վերջում Էմման երջանիկ է, ունի ընտանիք, ցուցահանդես, իսկ Ադելը կամացուկ հեռանում է այն աշխարհից, որին երբեք չի պատկանել:

«Լավ օրերը» (Les beaux jours)

Երկարատև ընդմիջումից հետո վերջապես գնացի Ֆորումիմաժ կինոթատրոն: Կարծեմ վերջին անգամ էնտեղ անցյալ դեկտեմբերին էի եղել: Ինչևէ, «Լավ օրերը» վաղուց էի ուզում նայել, բայց հա հետաձգում էի՝ հույս ունենալով, որ հետս էկող կլինի: Վերջը մենակ գնացի:

Ֆիլմն ինքն ահագին լավն էր, բայց որ դուրս եկա կինոթատրոնից, մի տեսակ հակասական զգացողություններ առաջացրեց: Կարճ. թոշակի անցած ատամնաբույժ Կարոլինը որոշում է ազատ ժամանակը մի ծերունական կենտրոնում սպանել, որտեղ լիքը տատի-պապիներ զանազան սիրողական բաներ են անում (թատրոն, խեցեգործություն, ինֆորմատիկա և այլն): Ընթացքում սիրավեպ է սկսվում իր և ինֆորմատիկայի երիտասարդ դասատու Ժուլիենի միջև: Կարոլինի ամուսինը սկսում է կասկածել: Հետո, երբ պիտի Ժուլիենն ու Կարոլինը միասին Իսլանդիա մեկնեն, վերջին պահին կինը հրաժարվում է՝ իր տեղը զիջելով մի երիտասարդ անգլուհու, վերադառնում ամուսնու մոտ, ու երկուսով միասին վայելում են իրենց ծերությունը:

Հիմա ասեմ, թե ինչու հակասական զգացողություններ առաջացրեց: Ըստ էության, եթե հոլիվուդյան ֆիլմ լիներ, հաստատ Կարոլինը կփախչեր Ժուլիենի հետ, ու միասին երջանիկ կապրեին: Բայց էստեղ նա ընտրություն կատարեց, հետ գնաց ամուսնու մոտ: Ու հա մտածում ես՝ լա՞վ արեց, թե՞ չէ: Ինձ թվում է՝ լավ արեց, որովհետև ֆիլմում մի քանի անգամ ցույց է տալիս, որ Ժուլիենը լիքը ջահել աղջիկներ ունի, ու նույնիսկ եթե Կարոլինին է սիրում (ինչն ի դեպ խիստ կասկածելի էր, համենայնդեպս իմ տպավորությամբ), ապա վերջինս իր տարիքի պատճառով միշտ պիտի տվայտանքների մեջ լիներ, թե մի օր ավելի ջահելին կնախընտրի: Դրա համար հենց ինքը բաց թողեց, թույլ տվեց, որ Ժուլիենն անգլուհու հետ գնա:

Բայց մյուս կողմից էլ ամուսնու մոտ վերադառնալը ռոմանտիկան լրիվ փչացնում է: Իհարկե, կարելի է հարցին ուրիշ կողմից նայել. Ժուլիենի հետ սիրավեպն օգնում է Կարոլինին, որ վերագհանատի ամուսնու հետ հարաբերությունները, որոնք կարծես մինչ այդ սառած էին: Իսկ ի՞նչ տվեց Ժուլիենին: Չգիտեմ, երևի ոչինչ, երևի միայն հիշողություններ: Անկեղծ ասած, չսիրեցի էդ կերպարին: Չափից դուրս տիպիկ տղամարդ էր:

«Մեծն Գեթսբին» (կինոն)

Չէ էլի, չէ՛, Լեոնարդո ԴիԿապրիոյից Գեթսբի դուրս չի գա: Գիրքը շատ վաղուց՝ 2004-ին եմ կարդացել, ահագին բան չեմ հիշում, բայց Գեթսբին էնքան տղամարդկային, էնքան ուժեղ էր տպավորվել: Լեոնարդոն իր էդ գծած դիմագծերով, նրբիկ դիմագծերով հեչ Գեթսբի չէ: Չգիտեմ, գուցե ես էի էն ժամանակ ջահել ու ռոմանտիկ և ուրիշ կերպ էի հիշում, չգիտեմ:

Բայց էրեխեքին դուր եկավ կինոն: Երբ վերջում քննարկում էինք հատկապես Լեոնարդոյի՝ դերին համապատասխան լինել-չլինելը, Սոֆյան էլ, Սրջանն էլ խոստովանեցին, որ մինչև գիրքը կարդալը թրեյլերը տեսել էին (հա, երկուսն էլ մի շաբաթ առաջ են վերջացրել), միանգամից Գեթսբիի տեղը Լեոնարդոյին պատկերացրել:

Խոխմը. «Տիտանիկի» հետ լիքը զուգահեռներ կային: Ներքևի նկարն առավոտյան էր Սոֆյան ուղարկել, երբ էդ կադրն էլ ցույց տվեցին, ահագին ծիծաղեցինք: Բա վերջում էլ Գեթսբիի մեռնելու կադրը ճիշտ նույն տիպի էր, ինչպես Ջեքի խորտակվելը: Դե էլ չասենք, որ թեման էլ ահագին նման էր. աղքատ տղան սիրահարվում է հարուստ աղջկա:

Ֆիլմի հատուկ էֆեկտներն էլ, հենց մենակ 3D լինելն էլ ահագին համը հանում էին: Չգիտեմ, դուրս հեչ չեկավ: Նիքն էր լավը: Մնացած ամեն ինչը շատ անկապ էր: Ու էս ամենի մեջ ամենաշատը մեկին սիրեցի՝ Ֆիցջերալդին:

Մեծ և հզոր Օզը

Կապիկը

Նման վերնագրով ֆիլմ դիտելու գնալիս բանից բեխաբար մարդը կմտածի, որ հին ու ծանոթ պատմության նոր մեկնաբանություն է տեսնելու:

Երբ ֆիլմը սև ու սպիտակ է սկսվում, ժպտում ես. ասում ես՝ ըհը, 1939 թվի ֆիլմի ոգին պահպանել են: Բայց մեկ էլ նկատում ես, որ լրիվ ուրիշ պատմություն է: Անգամ փոթորկից հետո հույսդ չես կորցնում, որ Դորոթին, առյուծը, փայտահատն ու խրտվիլակը կհայտնվեն: Չէ, սա լրիվ ուրիշ պատմություն է ու տեղի է ունեցել նրանցից շատ առաջ:

Էստեղ գլխավոր հերոսը հենց Օզ կախարդն է: Ֆիլմը նրա պատմությունն է, թե ինչպես է Օզ աշխարհ ընկնում: Սրտակեր է, կախարդներին կապելով առաջ է գնում:

Շատ չխորանամ, թե ինչ է կատարվում ֆիլմում. կնայեք, կտեսնեք:

Հա, որպես 3D սիրուն էր, լրիվ խրվում ես պատմության մեջ, ուզում հայտնվել այ էդ Օզ աշխարհում: Կուզեի առանձնացնել կապիկին, որի կերպարը շատ դուրս եկավ. շատ համով-հոտովն էր: Դե գլխավոր հերոսը՝ Օզը, հեչ դուրս չեկավ: Ասում են՝ սցենարի հեղինակն ուզեցել է արական սեռի պրոտագոնիստով հեքիաթ ստեղծել, որովհետև բոլոր եղածներն աղջիկներով են: Բայց դե չէ էլի… շատ անհամ կերպար էր ստացվել: Անհամ էին նաև երեք կախարդուհիները, չնայած պիտի ասեմ, որ Էվանորան հազար անգամ ավելի սիրուն էր Գլինդայից (թեև վերջինս էր բարի կախարդը):

Մի քանի հավես մանրուք կար ֆիլմում: Մեկն էն տատիկի երգող տուփը բոլոր աղջիկներին նվիրելն էր: Մեկ էլ ճենապակե քաղաքի մասն էր լավ սարքած: Դե չասեմ, որ ֆիլմում կոչվում էր China Town (անգլերեն ճենապակին china է): Բացի դրանից, լրիվ հոլանդական մոտիվներով էր սարքած. Դելֆտի կապույտ ու հողմաղաց:

Մի խոսքով, թեթև նայվող հավեսին ֆիլմ է: Թեև թերություններ ունի, բայց արժե նայել: Իսկ ամենակարևորը՝ եկա տուն ու պարզեցի, որ Ֆրանկ Բաումն այս պատմության հետ կապ չունի, այսինքն՝ գրքի հետ համեմատելու բան չկա, որովհետև գիրք չկա:

44 աստիճանի վրա

Տարիներ առաջ (մի օր, երբ դեռ բժշկականում էի սովորում, բայց սպանեք՝ չեմ հիշի, թե որ թիվն էր) հաճախ էի Համազգային թատրոն գնում ու տարբեր ներկայացումներ դիտում: Դրանցից ուժեղ տպավորվել էր մեկը, որ կոչվում էր «44 աստիճանի վրա»: Ընդհանրապես, աղոտ էի հիշում, թե ինչ էր կատարվում ներկայացման ընթացքում: Մենակ տպավորվել էր, որ թեման արտագաղթն է: Ու մեկ էլ, որ տեղ-տեղ ձանձրալի, անսյուժե, բայց նաև հումորով ընթացքից հետո հերոսուհու վերջին արտահայտությունից բոլորը (ու նաև ես) ոտքի են կանգնում և շատ ուժեղ ծափահարում: Մեկ էլ հիշում եմ՝ ուժեղ հուզվել էի էդ վերջաբանից, բայց թե կոնկրետ ինչ էր ասում, մտքիցս թռել է:

Երբ իմացա, որ ֆիլմն է ցուցադրվելու, առանց հապաղելու գնացի նայելու, չնայած լավ գիտեի՝ հաստատ նույն հուզական էֆեկտը չի ունենա ու նույն դերասանական խաղը չի լինի: Մի խոսքով, սպասելիքներս մեծ չէին:

Իրոք, ֆիլմը միայն երկու ուժեղ կողմ ուներ. մեկը սցենարն էր, մյուսն էլ Կարապետի կերպարը ու նրան մարմնավորող դերասանի հզոր խաղը: Մնացած տեղերում շատ էր կաղում, բայց դրանց հետո կանդրադառնամ:

Ֆիլմը Սան Ֆրանցիսկոյից հայկական ինչ-որ գյուղ տեղափոխված երիտասարդ ամուսինների մասին է: Նրանց բոլոր հարևանները հերթով արտագաղթում են: Ի դեպ, ֆիլմի սկզբում, երբ Մասիսի նկարը գրկած են հեռանում գյուղացիները, շատ համով էր ստացվել: Ամբողջ ընթացքում շոշափվում է արտագաղթի թեման: Մգրոն անընդհատ փորձում է բացատրել, թե ինչու է եկել Հայաստան: Սպասում ես կեղծ հայրենասիրական պաթոս, բայց նրա անհանգստությունն անկեղծ է, հող-օդ վերացական բաներից չի խոսում, այլ կոնկրետ մեղրից: Ինքը մեղվաբույծ է, հարևաններին մեղր է բաժանում ու սրտնեղում, որ գնում են, որովհետև ըստ նրա ուրիշ տեղերում մեղր չեն բաժանում: Ինձ դուր է գալիս, որ էստեղ մնալու պատճառը շատ կոնկրետ է, առարկայացած:

Մգրոյի հայրենասիրական զեղումներին հակադարձում է Կարապետի հումորը: Մգրոն խոսում է իր նախնիների հայրենիք Բիթլիսից, ինչին Կարապետը պատասխանում է, որ սխալ տոմս է առել, Բիթլիսն էդ կողմերում չէ: Ու էս ամենի ֆոնին նաև Սան Ֆրանցիսկոն կարոտող Սիրանուշն է, որն ամուսնուն համոզում է, որ վերադառնան էնտեղ:

 

Թերություններից կուզենայի անդրադառնալ Սիրանուշի կերպարին: Թատրոնում շատ կենդանի էր, էնտեղի դերասանուհին էլ հրաշալի էր խաղում, մինչդեռ էկրանին ընդամենը սիրուն աղջիկ էր: Նրա ֆենած մազերը, գծած հոնքերն ու շպարը սազական չէին գյուղում ապրող Սիրանուշի կերպարին, ինչքան էլ Սան Ֆրանցիսկոյից եկած լիներ: Էլ չեմ ասում, որ նրա խաղն ինքնին բավական արհեստական էր: Ու մեկ էլ անհասկանալի էր, թե ինչու էին անընդհատ խոշոր պլանով Սիրանուշի կրծքերի բացվածքը ցույց տալիս: Հասկացանք, որ սիրուն է, բայց քանի՞ անգամ կարելի է նույն բանն անել:

Լեզվի հարցին լուրջ մոտեցում չէր ցուցաբերվել: Սան Ֆրանցիսկոյի տեսարաններում (որոնք, ի դեպ, իմ համեստ կարծիքով բոլորովին ավելորդ էին) Սիրանուշն ու Մգրոն ակնհայտ հայկական առոգանությամբ անգլերեն են խոսում, իսկ դա խիստ արհեստական է ԱՄՆ-ում ծնված մեծացածի համար: Մեկ էլ տեսնում ենք, որ գյուղում Մգրոն արևմտահայերեն է խոսում, Սիրանուշը՝ խոսակցական արևելահայերեն, իսկ Կարապետը՝ Գյումրվա բարբառով: Սիրանուշը մորն ուղղված նամակում գրում է, որ հայերենն ահագին լավացել է, ու հարց է առաջանում՝ այդ ի՞նչ հայերեն է սովորել: Փաստորեն, գյուղում Գյումրվա բարբառով են խոսում, ամուսինն էլ արևմտահայերեն: Այդ որտեղի՞ց է էդպես հմտորեն յուրացրել խոսակցական արևելահայերենը: Ու մեկ էլ Մգրոյի that’s it-ն էր շատ արհեստական:

Մեկ էլ վերջը մի քիչ ինձ շփոթեցրեց: Իմ հիշելով՝ ներկայացման մեջ Սիրանուշն էր վերջին նախադասությունն ասում: Ավելին՝ ուրիշ բան է ասում, խոսքը բնավ մեղվի վերադարձի մասին չի լինում: Դրա համար կխնդրեի՝ եթե այս գրառումս կարդա որևէ մեկը, ինձ հիշեցնի, թե ներկայացումը ոնց էր վերջանում:

Ամեն դեպքում, ուրախ եմ, որ ևս մեկ նոր հայկական ֆիլմ կա, որը լցված չէ անիմաստ պաթոսով, ունի շատ կոնկրետ մեսիջ ու էդ մեսիջը փոխանցում է շատ կոնկրետ ձևով:

Սա էլ թրեյլերը.

Ու մեկ էլ ֆիլմի հետ բնավ կապ չունեցող մի բան, որն ինձ ահավոր ջղայնացրեց: Տոմսի վրա գտեք երեք պատճառ, թե ինչու ջղայնացա: